Net als elke nacht kon ik weer niet slapen,
De rechters die tot diep in de nacht dossiers lezen om maar goed voorbereid ter zitting te komen hebben al dan eerste indruk. Er is iemand verdacht, dus moet er wel een redelijk vermoeden van schuld zijn, anders had de politie die man of vrouw niet mogen oppakken. Het OM zal niet zomaar iemand vervolgen, de rechter-commissaris heeft niet zomaar de in bewaringstelling bevolen etc. Wie verdacht wordt behoort tot een groep mensen waarvan de meesten uiteindelijk veroordeeld zullen worden. Dat maakt iemand eigenlijk al schuldig aan het hem of haar ten laste gelegde. Ook het door het OM samengestelde dossier is er op uit de schuld van de verdachte aan te tonen en het is dit dossier dat rechters voor een zitting lezen.
Wanneer de rechters een verdachte mogelijk schuldig achten, zullen ze een scenario, een verhaal ontwikkelen over hoe iemand het gedaan heeft en waarom. Ze proberen zich een beeld te vormen van wat er gebeurd is en op welke wijze de verdachte daarin past. Alleen al het bedenken van zo’n scenario versterkt het geloof in de schuld van de verdachte.
Probleem is dat de rechters eenmaal overtuigd zijn van een bepaald scenario, dan zijn ze daar bijna niet meer vanaf te brengen, ook al zijn er ontlastende feiten, alibi-getuigenissen, alternatieve verklaringen of ontbreken belangrijke sporen (bijvoorbeeld DNA) die de verdachte vrijpleiten. Psychologen laten zien wat er mis gaat in ons brein: alleen al het bedenken van een scenario versterkt het geloof in de schuld van de verdachte en het zorgt er voor dat we ontlastende feiten niet meer opmerken of serieus nemen.